EUSKALDUN BAT

 

Emen nago ni tristea

galdu ta eskubidea

      kartzela baten

      alak esaten

daukadazanak ugari,

neure gogo larriari.

 

Neure lenengoko argia

zan euskaldun eguzkia

      Ama maitea

      zan emaztea

gizon beargin ta onena,

errian zan zintzoena.

 

Ume nintzaneko egunak,

danak alkarren lagunak

      ioan zirean

      euren bidean

beti betiko lekura

ez etorteko mundura.

 

Amar urte neukazala

iakin zan Errege il zala;

      enekian nik

      asiko zanik

agaiti guda-kezkea,

ez gitxi zer zan gudea.

 

Asi zan ordu txarrean

erritar utsen artean:

      erbestekoak

      euren asmoak

eukezan gu sututeko,

ta erria zapalduteko.

 

Amaika orduko euskaldun

neuk nebazanak ezagun

      gazte zintzoak

      ta erru bakoak

gurasoentzat galdu dira!

ta erriak?... zorren azpira.

 

Egon leitela bakean

baso-mutilen arteen

      Aita ibili zan

      Lartaunen gisan

beti guztien aurreti,

zauri barik baina ez beti.

 

Apurtuta iztar-azurra

io eban bein atzerantz lurra;

      eta arrak iaten

      berezi baten

kristinau legez il zan

ta umezurtz gelditu nintzan.

 

Noizbait egin zan bakea

bake lotsari bagea

      baina Ingalaterrak

      alango gerrak

badoguz Iaunak emonik,

eztau eukiko gizonik.

 

Ai Ama triste neurea!

nun zan laguna zeurea?

      galdu zenduan,

      baina munduan

daukazu seme kutuna

izatea zor deutsuna.

 

Amazazpi urte daukadaz

gorputz ta osasun onagaz

      ta itxasoetan

      gaur ontzietan

irabazten da geiago

eta aberastu lenago.

 

Eldu zan laster eguna

neure Amantzat iluna

      zeinen goizean

      ioan ginean

euskaldun portu batera,

ontzi bat bilatutera.

 

Fragata eder bat egoan:

Habanarako gogoan:

      ontziratu nintzan

      morroian gisan,

ta berrogei egunean

Habanara eldu ginean.

 

Ontzien armadoreak

Bizkaitar gizon nobleak

      euren etxean

      almazenean

kapitanen esanagaz

artu nenduan pozagaz.

 

Habanan neukan bizia

zan amak irakatsia:

      goizean iagi,

      ez belu ez nagi,

mesea entzun ta gosaldu,

gero lekua zabaldu.

 

Izena artuta bertati

ioan nintzan Habanati

      salgeiagaz

      ta ugazabaz

batera Vera-Cruzera

beste etxe bat imintera.

 

Itxi nenduan bakarrik,

ta eneukan ekandu txarrik

      mutil gazteak

      ezik bageak

neu lez burua ikusi lei

irabazten euneko hogei.

 

Nintzan Amagaz aiztu,

ez inok ori sinistu;

      eun ogerleko

      lenengo urteko

azkana ain laster eldu zan,

etxera agindu nebazan.

 

Gero boskarren urtean

eneban inor artean,

      etxeko kutxan

      dirua bazan,

eta sarritan Amari

bialdu neutsan ugari.

 

Egoten ginean sarri

euskaldunak guztiz larri:

      eldu zirean

      ordu txarrean

Cuernabakako malantzak,

EspaƱolentzat garratzak.

 

Bariaku-gau batean

eldu iatazan atean

      soldadu batzuk,

      igonda zeintzuk

lotu nenduen sokakin

gedarrez: muera el Capuchin.

 

Ordurik ona kartzelan

bizi naz eztakit zelan:

      sarri ta askotan

      daukat gogotan

kendu baleuste bizia,

ain daukat bizi larria!

 

Espainiako Konsulak

alper daukaz gure ardurak,

      Mexikon eztau

      ezer alkantzau

ain dauke EspaƱa gitxitzat

ze euren buruak anditzat.

 

Neure ana biotzekoa!

Nun dozu orain Iaungoikoa,

      alkantzetako

      semeantzako

zeuk euki zendun indarra

il iatzunean senarra?